Naukowcy z Uniwersytetu Rzeszowskiego opracują nowe dokumenty planistyczne dla 13 obszarów chronionego krajobrazu na Podkarpaciu. Zostaną one stworzone przy użyciu sztucznej inteligencji.
Przetarg na stworzenie takich planów wygrał Inventur, spółka celowa UR. Urząd Marszałkowski w Rzeszowie właśnie podpisał z nią umowę. Za stworzenie dokumentów, które mają chronić podkarpacką przyrodę, zapłaci ok. 4 mln zł.
Sam program, którego fundamentem będą wspomniane plany, przygotował Departament Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego. Będzie on dofinansowany z Funduszy Europejskich dla Podkarpacia na lata 2021-2027.
Nowe plany przygotuje około 20-osobowy zespół naukowców z UR z Wydziału Technologiczno-Przyrodniczego oraz Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych – architekci krajobrazu, specjaliści z zakresu botaniki, entomologii, fitosocjologii, hydrobiologii, ornitologii oraz teriologii.
Nad projektem będą czuwać również specjaliści z zakresu systemów informacji geograficznej, planowania przestrzennego oraz informatyki.
Potężne wyzwanie
Ważną rolę w analizie zebranych danych odgrywać będzie sztuczna inteligencja (AI), która zostanie wykorzystana do automatyzacji analiz, uczenia maszynowego i przetwarzania dużych zbiorów danych.
– To potężne wyzwanie. Czeka nas ogrom pracy. Nie sądzę, aby gdzieś w kraju, aż na taką skalę, na tak dużym obszarze, były prowadzone podobne prace – mówi prof. Krzysztof Kukuła, który będzie kierował zespołem.
Obszary chronionego krajobrazu (OCHK) na Podkarpaciu są aż w 99 gminach i spośród terenów objętych ochroną zajmują największą powierzchnię, bo prawie 470 tys. hektarów. To m.in. doliny rzek, kompleksy leśne, ciągi wzgórz czy torfowiska.
Najcenniejsze ekosystemy
Naukowcy z Uniwersytetu Rzeszowskiego zaktualizują dokumenty dotyczące wszystkich trzynastu OCHK-ów. Ponownie ocenią ich wartość przyrodniczą czy kulturową, wskażą przebieg i zagrożenia drożności korytarzy ekologicznych.
Zespół wyłoni też najcenniejsze ekosystemy, wyróżniające się typy krajobrazów, a także obszary o najwyższym potencjale turystycznym i rekreacyjnym.
– Bardzo ważna będzie również weryfikacja granic tych obszarów, gdyż mogą one ulec zmianie. I to w obie strony – być może powierzchnia niektórych obszarów zmniejszy się, a innych zwiększy – dodaje prof. Kukuła.
Do czego AI?
Nowa dokumentacja zawierać będzie bardzo dużo opracowań graficznych, w szczególności map cyfrowych. Naukowcy zamierzają wykorzystać technologię GIS do tworzenia, analizowania i interpretowania przestrzennych danych środowiskowych.
Dzięki GIS możliwe jest monitorowanie zmian w środowisku, identyfikowanie zagrożeń oraz precyzyjne wytyczanie granic OCHK-ów.
Wspomniana sztuczna inteligencja (AI) pozwoli nie tylko na analizę dużych zbiorów danych, ale także na identyfikowanie zmian w środowisku oraz zoptymalizowanie zarządzania zasobami przyrody.
Jasno i przejrzyście
Dlaczego aktualizacja dokumentacji OCHK-ów jest tak ważna?
– Przede wszystkim otrzymamy faktyczne dane dotyczące tych obszarów, co pozwoli ustalić jasne, przejrzyste ramy ich funkcjonowania – wyjaśnia Andrzej Kulig, dyrektor Departamentu Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego.
Jak twierdzi, opracowanie będzie również ważne dla samorządów – ułatwi im planowanie przestrzenne. Skorzystają na tym również firmy, bo poznają przejrzyste zasady wykorzystywania tych terenów.
– Nowa dokumentacja dokładnie określi stan zachowania walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych tych terenów, wyłoni te dla nas najcenniejsze – dodaje Magdalena Radecka-Gibała, kierownik oddziału ds. ochrony bioróżnorodności, przyrody i krajobrazu w UMWP.
Plan za dwa lata
Dokumentacja ma być gotowa do końca 2027 roku. Na jej podstawie sejmik podkarpacki będzie mógł przyjąć nowe uchwały określające zasady ich funkcjonowania i ochrony.
Władze Podkarpacia są zadowolone, że stworzenie nowych planów powierzono naukowcom z UR, z wieloletnim doświadczeniem.
– Są zaangażowani także w inne projekty z zakresu ochrony przyrody w naszym regionie – zwraca uwagę Anna Huk, członek zarządu województwa podkarpackiego, odpowiedzialna za Departament Ochrony Środowiska.
